การประมาณค่าใช้จ่ายในการรักษาโรคฟันผุ โรคปริทันต์และการสูญเสียฟันในช่องปากของคนไทย

รักชนก นุชพ่วง; สุณี วงศ์คงคาเทพ; สุกัญญา เธียรวิวัฒน์; นิภาพร เอื้อวัณณะโชติมา; ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฏ์

ผู้แต่ง

รักชนก นุชพ่วง สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดเชียงใหม่
สุณี วงศ์คงคาเทพ สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ
สุกัญญา เธียรวิวัฒน์ คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
นิภาพร เอื้อวัณณะโชติมา คณะทันตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฏ์ สำนักทันตสาธารณสุข กรมอนามัย

คำสำคัญ:

ค่าใช้จ่ายของโรคในช่องปาก, ความชุกโรคในช่องปาก, ต้นทุนทางตรง

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อประเมินภาระของโรคในช่องปากของคนไทย โดยใช้แนวคิดของการศึกษาต้นทุนความเจ็บป่วย การวิเคราะห์ใช้ประมาณการความชุก (prevalence based) ของโรคในช่องปาก จากข้อมูลการสำรวจสภาวะสุขภาพช่องปากแห่งชาติ ครั้งที่ 8 ปี พ.ศ. 2560 ในการศึกษานี้ประมาณการ เฉพาะต้นทุนทางตรงซึ่งคำนวณจากค่าใช้จ่ายที่ต้องใช้อย่างเหมาะสม เพื่อให้ประชาชนทั้งหมดปราศจากโรคฟันผุ โรคปริทันต์และการสูญเสียฟัน ผลการศึกษาพบว่าประชาชนไทยมีความชุกของโรคฟันผุ ร้อยละ 45.0 โรคเหงือกและโรคปริทันต์อักเสบ ร้อยละ 74.5 และ 15.7 ตามลำดับและจำเป็นต้องใส่ฟันเทียม ร้อยละ 31.4 หากต้องทำการรักษาตามความจำเป็นทั้งหมดจะมีค่าใช้จ่ายรวมเป็นมูลค่า 156,925.1 ล้านบาท คิดเป็นร้อยละ 1 เมื่อเทียบกับ GDP จำแนกเป็นการรักษาผู้ที่มีโรคฟันผุ 28.7 ล้านคน ผู้ที่มีปัญหาโรคเหงือกอักเสบ 47.6 ล้านคน ผู้ที่มีปัญหาโรคปริทันต์อักเสบ 10.0 ล้านคน และผู้ที่มีปัญหาการสูญเสียฟันที่จำเป็นต้องใส่ฟันเทียมถอดได้ 20.1 ล้านคน โดยสัดส่วนภาระค่าใช้จ่ายเพื่อรักษาโรคฟันผุ โรคเหงือกอักเสบ โรคปริทันต์และการฟื้นฟูจากการสูญเสียฟัน คิดเป็นร้อยละ 32.9, 15.3, 10.9 และ 40.8 ตามลำดับ เมื่อเปรียบเทียบต้นทุนค่าใช้จ่ายในการรักษาโรคในช่องปากกับโรคเบาหวาน โรคทางเดินหายใจ โรคมะเร็ง และโรคหัวใจและหลอดเลือด คิดเป็น 36.8, 22.5, 6.5 และ 4.4 เท่า ตามลำดับ โดยสรุปการรักษาโรคในช่องปากมีต้นทุนสูง ดังนั้น การจัดหาเทคโนโลยีที่ประชาชนดูแลตนเองได้เพื่อป้องกันโรคฟันผุและโรคปริทันต์ที่ไม่ซับซ้อนเพื่อลดการสูญเสียฟันและต่อสู้กับปัจจัยการค้ากำหนดโรคในช่องปากที่มีผลกระทบต่อประชากรในวงกว้างจะช่วยลดค่าใช้จ่ายโดยรวมได้

References

Peres MA, Macpherson LM, Weyant RJ, Daly B, Venturelli R, Mathur MR, et al. Oral diseases: a global public health challenge. The Lancet 2019;394(10194):249-60.

Kassebaum NJ, Smith AGC, Bernabe E, Fleming TD, Reynolds AE, Vos T, et al. Global, regional, and national prevalence, incidence, and disability-adjusted life years for oral conditions for 195 countries, 1990–2015: a systematic analysis for the global burden of diseases, injuries, and risk factors. J Dent Res 2017;96(4):380-7.

Watt RG, Daly B, Allison P, Macpherson LMD, Venturelli R, Listl S, et al. The Lancet oral health series: implications for oral and dental research. J Dent Res 2020;99(1):8-10.

Collaborators GB. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 diseases and injuries for 195 countries and territories, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet 2018;392(10159):1789-858.

World Health Organization. Global oral health status report: towards universal health coverage for oral health by 2030. World Health Organization; 2022 [cited 2025 Mar 13]. Available from: https://books.google.co.th/books?id=XnwOEQAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=th&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false.

Bureau of Dental Health; Department of Health; Ministry of Public Health. The 8th National Oral Health Survey 2016-2017 Thailand. Bangkok: Samchareon Panich; 2017. 330 p. (in Thai).

Bureau of Dental Health; Department of Health; Ministry of Public Health. The 9th National Oral Health Survey 2022-2023 Thailand. Bangkok: Aksorn Graphic and Design Publishig; 2023. 404 p. (in Thai)

Tarricone R. Cost-of-illness analysis: what room in health economics? Health policy 2006;77(1):51-63.

Listl S, Galloway J, Mossey PA, Marcenes W. Global economic impact of dental diseases. J Dent Res 2015;4(10):1355-61.

Murray C JL, Lopez AD. Measuring the global burden of disease. N Engl J Med 2013;369(5):448-57.

Jin LJ, Lamster IB, Greenspan JS, Pitts NB, Sully C, Warnakulasuriya S. Global burden of oral diseases: emerging concepts, management and interplay with systemic health. Oral Dis 2016;22(7):609-19.

Hung M, Lipsky MS, Moffat R, Lauren E, Hon ES, Park J, et al. Health and dental care expenditures in the United States from 1996 to 2016. PLoS One 2020;15(6):e0234459.

Radnaabaatar M, Kim YE, Go DS, Jung Y, Jung J, Y SJ. Burden of dental caries and periodontal disease in South Korea: an analysis using the national health insurance claims database. Community Dent Oral Epidemiol 2019;47(6):513-19.

Medina-Solís CE, Ávila-Burgos L, Borges-Yañez SA, Irigoyen-Camacho ME, Sánchez-Pérez L, Zepeda-Zepeda MA, et al. Ecological study on needs and cost of treatment for dental caries in schoolchildren aged 6, 12, and 15 years: data from a national survey in Mexico. Medicine (Baltimore) 2020;99(7):e19092.

Health Administration Division; Ministry of Public Health. The public health care services rate of healthcare units under the Ministry of Public Health for Thai citizens, B.E. 2562 (2019). Samutprakan: Born To Be Publishing; 2020. 155 p. (in Thai)

Aleksejuniene J, Brukiene V. An assessment of dental treatment need: an overview of available methods and suggestions for a new, comparative summative index. J Public Health Dent 2009;69(1):24-8.

Strategy and Planning Division; Permanent Secretary Offices; Ministry of Public Health. The report on public health resource in 2017. Nonthaburi: Ministry of Public Health; 2017. p. 159-180. [cited 2025 Mar]. Available from: Report-Health-Resource-60.pdf.

Jaichuen W. Dentist and dental nurse projections for Thailand in the year 2026. Journal of Health Systems Research 2018;12(2):221-31. (in Thai)

National Statistical Office. Important statistics and key indicators: number and proportion of dentists per population by affiliations 2012-2021. 2023 Apr 17. [cited 2025 Mar]. Available from: สถิติประชากรทางการทะเบียนราษฎร.

Number of Thai population in mid-2017, Official statistics registration systems, The Bureau of Registration Administration, Ministry of Interior, [cited 2025 Mar]. Available from: pk_60.pdf

Top News. “Gold Card” 2022: what dental services are covered for free? 2022 Sep 27 [cited 2025 Mar]. Available from: “สิทธิบัตรทอง” 2565 ใช้สิทธิทำทันตกรรมฟรี คุ้มครองอะไรบ้าง. (in Thai)

Singh AG, Chaukar D, Gupta S, Pramesh CS, Sullivan R, Chaturvedi P, et al. A prospective study to determine the cost of illness for oral cancer in India. Ecancermedicalscience 2021;15:1252.

Qin X, Zi H, Zeng X. Changes in the global burden of untreated dental caries from 1990 to 2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease study. Heliyon 2022;8(9):e10714.

Winkelmann J, van Ginneken E, Gomez Rossi J. Oral health care in Europe: financing, access and provision. The European Journal of Public Health 2022;32(Supplement_3):ckac129-372. DOI:10.1093/eurpub/ckac129.372.

World Health Organization. Health financing profile 2017 Thailand: macroeconomic situation. World Health Organization. South-East Asia; 2017 [cited 2025 Mar]. Available from: HFP-THA.pdf.

International Health Policy Program Foundation; Ministry of Public Health. Thai national health accounts 2017-2019. 2021 Aug [cited 2025 Mar]. Available from: บัญชีรายจ่ายสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2560-2562 (Thai National Health Accounts 2017-2019) | IHPP. (in Thai)

World Health Organization. Prevention and control of noncommunicable diseases in Thailand–the case for investment. World Health Organization; 2022 [cited 2025 Mar]. Available from: Prevention and Control of Noncommunicable Diseases in Thailand – The Case for Investment.

Watt RG, Daly B, Allison P, Macpherson LMD, Venturelli R, Listl S, et al. Ending the neglect of global oral health: time for radical action. The Lancet 2019;394(10194):261-72.

Jo C. Cost-of-illness studies: concepts, scopes, and methods. Clin Mol Hepatol 2014;20(4):327-37.

Hodgson TA, Meiners MR. Cost-of-illness methodology: a guide to current practices and procedures. The Milbank Memorial Fund Quarterly. Health and Society; 1982. p 429-62.

Aida J, Takeuchi K, Furuta M, Ito K, Kabasawa Y, Tsakos G. Burden of oral diseases and access to oral care in an ageing society. Int Dent J 2022;72(4):S5-11.

Wolf TG, Cagetti MG, Fisher JM, Seeberger GK, Campus G. Non-communicable diseases and oral health: an overview. Front oral health 2021;2:725460.