ปัจจัยส่วนบุคคลที่สัมพันธ์กับความหนาแน่นของกระดูกสะโพกและการทำนายภาวะกระดูกพรุน

อาทิตย์ สืบพานิช

ผู้แต่ง

อาทิตย์ สืบพานิช โรงพยาบาลชุมแพ จ.ขอนแก่น

คำสำคัญ:

ความหนาแน่นของกระดูก, กระดูกพรุน, ปัจจัยส่วนบุคคล, การทำนาย

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยส่วนบุคคล เช่น เพศ อายุ ดัชนีมวลกาย (body mass index: BMI) การเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรัง กับค่าความหนาแน่นของกระดูกสะโพก (bone mineral density: BMD) รวมถึง การทำนายภาวะกระดูกพรุนในประชากรที่มีอายุตั้งแต่ 50 ปีขึ้นไป การศึกษาใช้รูปแบบการวิจัยเชิงพรรณนาแบบภาคตัด ขวาง (cross-sectional descriptive study) เก็บข้อมูลจากเวชระเบียนผู้ป่วยจำนวน 611 คน ที่ได้รับการตรวจ BMD ด้วย วิธี dual-energy X-ray absorptiometry (DXA) ระหว่างปี พ.ศ. 2564-2566 หาความสัมพันธ์โดยใช้การวิเคราะห์ทางสถิติ Pearson correlation, chi-square, multiple regression analysis, multiple logistic regression และทำนายความ เสี่ยงของการเกิดภาวะกระดูกพรุนจากสมการ logistic regression ผลการวิจัย พบว่า ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์อย่างมีนัย สำคัญต่อการเกิดภาวะกระดูกพรุนทั้ง 3 การทดสอบ ได้แก่ เพศหญิง (odds ratio: OR = 5.61, 95% confidence interval: CI 3.22-9.75, p < 0.001) อายุที่มากขึ้น (อายุ 71-80 ปี (OR = 7.87, 95% CI: 3.95-15.67, p < 0.001) อายุมากกว่า 80 ปี (OR = 8.60, 95% CI: 3.69-20.08, p < 0.001) BMI ที่ต่ำกว่าเกณฑ์ (OR = 4.68, 95% CI: 1.86-11.77, p = 0.001) การสูบบุหรี่ (OR = 4.20 (95% CI: 1.17-15.13, p = 0.028) การดื่มแอลกอฮอล์ (OR = 3.59, 95% CI: 1.48-8.70, p = 0.005) และผู้ที่เป็นโรคไตเรื้อรัง (OR = 7.05, 95% CI: 1.72-28.87, p = 0.007) เมื่อนำปัจจัยส่วนบุคคลมาสร้างตัวแบบ พยากรณ์ทำนายความเสี่ยงของการเกิดภาวะกระดูกพรุน ด้วยวิธี multiple logistic regression โดยใช้สมการทำนาย osteoporosis และ osteopenia OST = -2.989 + 1.688 (Gender) + 1.920 (CKD) + 1.515 (Smoking) + 1.331 (Drinking) - 0.192 (BMI) ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงดังกล่าวมีความน่าจะเป็นในการเกิดภาวะกระดูกพรุน ร้อยละ 28.9 การป้องกัน ภาวะกระดูกพรุนในระบบสุขภาพของไทยยังคงเป็นความท้าทาย โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น การศึกษานี้ ชี้ให้เห็นว่าปัจจัยส่วนบุคคล เช่น เพศ อายุ ดัชนีมวลกาย โรคไตเรื้อรัง การสูบบุหรี่ และการดื่มแอลกอฮอล์ มีความสัมพันธ์ กับการเกิดภาวะกระดูกพรุน สมการทำนายที่พัฒนาขึ้นสามารถนำไปใช้พัฒนาเครื่องมือช่วยคัดกรองความเสี่ยง เพื่อสนับสนุน การตัดสินใจทางคลินิกและเริ่มการป้องกันตั้งแต่ระยะแรก นอกจากนี้ การบูรณาการการคัดกรอง BMD เข้ากับระบบสุขภาพ ปฐมภูมิจะช่วยลดอัตราการเกิดภาวะกระดูกพรุนในกลุ่มเสี่ยงได้อย่างมีประสิทธิผล

References

Sathirangkun W, Piyasakulkaew C, Sumanasethakul C, Kanchanathaworn V, Phuthikun P. Osteoporosis. In: Thailand medical services profile 2011-2014. First Edition. Nonthaburi: Department of Medical Services, Ministry of Public Health; 2014. p 17-1-17-19. (in Thai)

Clynes MA, Harvey NC, Curtis EM, Fuggle NR, Dennison EM, Cooper C. The epidemiology of osteoporosis. British Medical Bulletin 2020;133(1):105-17. doi: 10.1093/bmb/ldaa005.

Kanis JA, Cooper C, Rizzoli R, Reginster JY, Scientific Advisory Board of the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis (ESCEO), Committees of Scientific Advisors and National Societies of the International Osteoporosis Foundation (IOF). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporosis International 2019;30(1):3-44. doi: 10.1007/ s00198-018-4704-5.

Salari N, Ghasemi H, Mohammadi L, Behzadi MH, Rabieenia E, Shohaimi S, et al. The global prevalence of osteoporosis in the world: a comprehensive systematic review and meta-analysis. Journal of Orthopaedic Surgery and Research 2021;16:609. doi: 10.1186/s13018-021-02772-0.

Limpaphayom KK, Taechakraichana N, Jaisamrarn U, Bunyavejchevin S, Chaikittisilpa S, Poshyachinda M, et al. Prevalence of osteopenia and osteoporosis in Thai women. Menopause 2001;8(1):65-9. doi: 10.1097/00042192-200101000-00011.

Pongchaiyakul C, Apinyanurag C, Soontrapa S, Soontrapa S, Pongchaiyakul C, Nguyen TV, et al. Prevalence of osteoporosis in Thai men. Journal of the Medical Association of Thailand 2006;89(2):160-9.

Akkawi I, Zmerly H. Osteoporosis: current concepts. Joints 2018;6(2):122-7. doi: 10.1055/s-0038-1660790.

Wongtriratanachai P, Luevitoonvechkij S, Songpatanasilp T, Sribunditkul S, Leerapun T, Phadungkiat S, et al. Increasing incidence of hip fracture in Chiang Mai, Thailand. Journal of Clinical Densitometry 2013;16(3):347-52. doi: 10.1016/j.jocd.2012.07.002.

Chaysri R, Leerapun T, Klunklin K, Chiewchantanakit S, Luevitoonvechkij S, Rojanasthien S. Factors related to mortality after osteoporotic hip fracture treatment at Chiang Mai University Hospital, Thailand, during 2006 and 2007. Journal of the Medical Association of Thailand 2015;98(1):59-64.

Pongchaiyakul C, Songpattanasilp T, Taechakraichana N. Burden of osteoporosis in Thailand. Journal of the Medical Association of Thailand 2008;91(2):261-7. Erratum in: Journal of the Medical Association of Thailand. 2008;91(3):438.

Songpatanasilp T, Sritara C, Kittisomprayoonkul W, Chaiumnuay S, Nimitphong H, Charatcharoenwitthaya N, et al. Thai Osteoporosis Foundation (TOPF) position statements on management of osteoporosis. Osteoporosis and Sarcopenia 2016;2(4):191-207. doi: 10.1016/j.afos.2016.10.002.

Rubin KH, Friis-Holmberg T, Hermann AP, Abrahamsen B, Brixen K. Risk assessment tools to identify women with increased risk of osteoporotic fracture: complexity or simplicity? A systematic review. Journal of Bone and Mineral Research 2013;28(8):1701-17. doi: 10.1002/jbmr.1956.

Wang L, Yu W, Yin X, Cui L, Tang S, Jiang N, et al. Prevalence of osteoporosis and fracture in China: the China osteoporosis prevalence study. JAMA Network Open. 2021;4(8):e2121106. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2021.21106.

Yin YH, Lin YQ, Wu J, Zhao WY, Yang MX, Qiu L, et al. Investigation of prevalence rate of osteoporosis and analysis of its influencing factors in older adults in Jiuting Town, Songjiang District, Shanghai City. Zhonghua Yu Fang Yi Xue Za Zhi [Chinese journal of preventive medicine] 2024 Jul;58(7):1048–54. doi: 10.3760/cma.j.cn112150-20231210-00423.

Li H, Wallin M, Barregard L, Sallsten G, Lundh T, Ohlsson C, et al. Smoking-induced risk of osteoporosis is partly mediated by cadmium from tobacco smoke: the MrOS Sweden study. Journal of Bone and Mineral Research 2020;35(8):1424-29. doi: 10.1002/jbmr.4014.

Godos J, Giampieri F, Chisari E, Micek A, Paladino N, Forbes-Hernández TY, et al. Alcohol consumption, bone mineral density, and risk of osteoporotic fractures: a dose-response meta-analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022;19(3):1515. doi: 10.3390/ijerph19031515.

Bezerra de Carvalho KS, Vasco RFV, Custodio MR, Jorgetti V, Moysés RMA, Elias RM. Chronic kidney disease is associated with low BMD at the hip but not at the spine. Osteoporosis International 2019;30(5):1015-23. doi: 10.1007/s00198-019-04864-4.

Koh LK, Sedrine WB, Torralba TP, Kung A, Fujiwara S, Chan SP, et al. A simple tool to identify Asian women at increased risk of osteoporosis. Osteoporosis International 2001;12(8):699-705. doi: 10.1007/s001980170070.

Pongchaiyakul C, Nguyen ND, Pongchaiyakul C, Nguyen TV. Development and validation of a new clinical risk index for prediction of osteoporosis in Thai women. Journal of the Medical Association of Thailand 2004;87(8):910-6. PMID: 15471295.

Pongchaiyakul C, Panichkul S, Songpatanasilp T, Nguyen TV. A nomogram for predicting osteoporosis risk based on age, weight, and quantitative ultrasound measurement. Osteoporosis International 2007;18(4):525-31. doi: 10.1007/s00198-006-0279-7.

Ekakkararungroj C, Juntama P, Jalearnkittiwut T, Moonkham N, Kingkaew P. Economic evaluation of screening and prevention options for elderly and postmenopausal osteoporosis. National Health Security Office. 2022. Report No.: 65023011RM001L0. (in Thai)