ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการตัดสินใจเข้ารับการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกด้วยวิธีเอชพีวีดีเอ็นเอในกลุ่มสตรีอายุ 30-60 ปี ของเขตบริการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลธารทอง อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย

อลงกรณ์ ศรีเลิศ; คล้ายเดือน ปงเมฆ; เหมือนดาว ปงเมฆ; สิริลักษณ์ ศักดิ์สิทธานุภาพ; ปุณณาสา วงศ์ชนะ; เบญจมาศ พิชัย; อภิสิทธิ์ ศรีรักษา

ผู้แต่ง

อลงกรณ์ ศรีเลิศ คณะสาธารณสุขศาสตร์ วิทยาลัยเชียงราย
คล้ายเดือน ปงเมฆ คณะสาธารณสุขศาสตร์ วิทยาลัยเชียงราย
เหมือนดาว ปงเมฆ คณะสาธารณสุขศาสตร์ วิทยาลัยเชียงราย
สิริลักษณ์ ศักดิ์สิทธานุภาพ คณะสาธารณสุขศาสตร์ วิทยาลัยเชียงราย
ปุณณาสา วงศ์ชนะ คณะสาธารณสุขศาสตร์ วิทยาลัยเชียงราย
เบญจมาศ พิชัย คณะสาธารณสุขศาสตร์ วิทยาลัยเชียงราย
อภิสิทธิ์ ศรีรักษา โรงพยาบาลเทิง

คำสำคัญ:

ปัจจัย, การตัดสินใจ, การตรวจคัดกรอง, มะเร็งปากมดลูก, เอชพีวีดีเอ็นเอ

บทคัดย่อ

มะเร็งปากมดลูกเป็นมะเร็งที่พบบ่อยในสตรี การคัดกรองที่มีประสิทธิผลจะช่วยให้ค้นพบผู้ป่วยได้เร็วและมีอัตราการรอดชีวิตสูง อย่างไรก็ตามในหลายพื้นที่ของประเทศไทยยังมีความชุกของการเข้ารับการตรวจคัดกรองไม่มาก เช่นเดียวกับในเขตบริการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลธารทอง อำเภอพาน จังหวัดเชียงราย ปี 2566 มีอัตราคัดกรองเพียงร้อยละ 11.1 ดังนั้นการศึกษาครั้งนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการตัดสินใจเข้ารับการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกด้วยวิธี HPV DNA (human papillomavirus deoxyribonucleic acid) test ในสตรีอายุ 30-60 ปี โดยวิธีการศึกษาเชิงวิเคราะห์แบบภาคตัดขวาง จำนวน 148 คน จำแนกเป็นผู้ที่เคยและไม่เคยตรวจคัดกรองจำนวน 70 คน และ 78 คน ตามลำดับ ปัจจัยที่ศึกษาได้แก่ ปัจจัยส่วนบุคคล ปัจจัยด้านการรับรู้โอกาสเสี่ยงและความรุนแรงของโรคมะเร็งปากมดลูก ปัจจัยด้านการรับรู้ประโยชน์และอุปสรรคในการเข้ารับการตรวจคัดกรอง และปัจจัยร่วมรวมถึงสิ่งชักนำในการเข้ารับการตรวจคัดกรอง เก็บข้อมูลโดยแบบสอบถามที่ผ่านการตรวจสอบความตรงและความเที่ยง วิเคราะห์ความสัมพันธ์โดยสถิติ multiple logistic regression ผลการศึกษาพบว่า ปัจจัยส่วนบุคคลไม่มีตัวแปรใดที่มีความสัมพันธ์กับการตัดสินใจเข้ารับการตรวจคัดกรอง และปัจจัยรับรู้โอกาสเสี่ยงและการรับรู้ความรุนแรงเกี่ยวกับโรคมะเร็งปากมดลูกไม่มีความสัมพันธ์กับการตัดสินใจเข้ารับการตรวจคัดกรอง (adjusted odds ratio 0.92 และ 0.85 และค่า p-value 0.81 และ 0.64 ตามลำดับ) ปัจจัยการรับรู้ประโยชน์และอุปสรรคในการเข้ารับการตรวจคัดกรอง และปัจจัยร่วม รวมถึงสิ่งชักนำในการเข้ารับการตรวจคัดกรองไม่มีความสัมพันธ์กับการตัดสินใจเข้ารับการตรวจคัดกรอง (adjusted odds ratio 0.74 และ 0.73 และค่า p-value 0.37 และ 0.57 ตามลำดับ) ความชุกของการเข้ารับการตรวจคัดกรองที่เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 11.1 ในปี 2566 เป็นร้อยละ 19.6 ในปี 2567 ยังเป็นอัตราที่ต่ำ จึงควรดำเนินการศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการได้รับการตรวจคัดกรองในพื้นที่ต่างๆ ที่มีบริบทแตกต่างกันทั้งในด้านปัจจัยส่วนบุคคล เช่น การศึกษา และเศรษฐฐานะ รวมถึงปัจจัยด้านการรับรู้ ปัจจัยร่วมและสิ่งชักนำ เพื่อค้นหาและยืนยันสาเหตุต่อไป

เอกสารอ้างอิง

World Health Organization. Cervical cancer [internet]. 2025 Mar [cited 2025 Apr 8]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer?gad_source=1gclid=CjwKCAjw34qzBhBmEiwAOUQcF_Q5cFGQfKD_GeIE28SIgrL0pZCEh7q4qTmLPPVl2cMlVrlKzMsXSRoCJ2wQAvD_BwE.

National Cancer Institute. Hospital-based cancer registry 2022-2023. Bangkok: Medical Digital Division, National Cancer Institute; 2024. (in Thai)

Vali M, Maleki Z, Nikbakht H, Hassanipour S, Kouhi A, Nazemi S, et al. Survival rate of cervical cancer in Asian countries: a systematic review and meta-analysis. BMC Women's Health. 2023;23(671):1-10. https://doi.org/10.1186/s12905-023-02829-8.

National Cancer Institute. Cervical cancer prognosis and survival rates [internet]. Bethesda (MD): National Cancer Institute; 2023 [cited 2025 Apr 7]. Available from: https://www.cancer.gov/types/cervical/survival.

Srisomboon J, Kietpeerakool CH, Suprasert P, Manopanya M, Siriaree S, Charoenkwan K, et al. Survival and prognostic factors comparing stage IB 1 versus stage IB 2 cervical cancer treated with primary radical hysterectomy. Asian Pac J Cancer Prev. 2011;12(7):1753-6.

National Cancer Institute. Guidelines for screening, diagnosis, and treatment of cancer. Bangkok: National Cancer Institute; 2018. (in Thai)

National Cancer Institute. Guidelines for cervical cancer screening using the HPV DNA test. Bangkok: National Cancer Institute; 2023. (in Thai)

Phiromsidj N, Kunsiripunyo J, Tansiri P, Loungpantao K. Factors related to the decision to undergo cervical cancer screening among women in Suphan Buri Province. J Health Nurs Res. 2019;35(2):95. (in Thai)

Chantawong N, Tridech P, Siri S, Tridech C. Factors associated with cervical cancer screening service utilization among target women aged 30–60 years in Mueang District, Pathum Thani Province. J Praboromarajchanok Inst Nurs Chantaburi. 2017;28(1):63–79. (in Thai)

Sareh N, Leeya Y, Tansakul K. Factors associated with cervical cancer screening behavior among women in Rue So district, Narathiwat province. In: The 10th Hat Yai National and International Conference; 2019 Jul 12–13; Hatyai University, Songkhla province. (in Thai)

Seekud P, Bangnimnoi M, Manaying C. Factors associated with cervical cancer screening service uptake among high-risk women in Ban Mai subdistrict, Mueang district, Nakhon Ratchasima province. Northeast J Prim Health Care. 2021;36(1):37–47. (in Thai)

Hsieh FY, Bloch DA, Larsen DM. A simple method of sample size calculation for linear and logistic regression. Stat Med. 1998;17(14):1623-34.

Rungreung P, Duangsong R. Factors related to cervical cancer screening among women aged 30–60 years in one sub-district of Mueang district, Kalasin province. J Sakon Nakhon Hosp. 2018;21(1):48-55. (in Thai)

Vittinghoff E, McCulloch CE. Relaxing the rule of ten events per variable in logistic and Cox regression. Am J Epidemiol. 2007;165(6):710-8. doi:10.1093/aje/kwk052.

Bolarinwa OA. Principles and methods of validity and reliability testing of questionnaires used in social and health science research. Niger Postgrad Med J 2015;22:195-201.

Sonkong K. Factors associated with cervical cancer screening among women aged 30-60 years in the Taktok Sub-district Health Promotion Hospital in Tak province. J Med Health Sci. 2021;28(3):61-74. (in Thai)

Sikud P, Bangnimnoi M, Manaying C. Factors related to the utilization of cervical cancer screening services among at-risk women in Ban Mai sub-district, Mueang district, Nakhon Ratchasima province. J Prim Public Health Northeast. 2021;36(1):37-47. (in Thai)

Phothong S. Factors related to cervical cancer screening among women in Lang Suan district, Chumphon province. Reg 11 Med J. 2018;32(2):965-70. (in Thai)