รูปแบบการอภิบาลระบบสุขภาพดิจิทัล: ข้อเสนอสำหรับระบบสุขภาพไทย

บุญชัย กิจสนาโยธิน; กมนต์ภรณ์ สุวรรณทวีมีสุข; อนวัช รัชธร; เทียม อังสาชน

ผู้แต่ง

บุญชัย กิจสนาโยธิน ภาควิชาระบาดวิทยาคลินิกและชีวสถิติ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
กมนต์ภรณ์ สุวรรณทวีมีสุข สถาบันการแพทย์จักรีนฤบดินทร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล
อนวัช รัชธร นักวิจัยอิสระ
เทียม อังสาชน สำนักพัฒนามาตรฐานระบบข้อมูลสุขภาพไทย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข

คำสำคัญ:

สุขภาพดิจิทัล, การอภิบาลสุขภาพดิจิทัล, ปัจจัยที่ส่งผลต่อการอภิบาลสุขภาพดิจิทัล, การอภิบาลแบบมีส่วนร่วม, ระบบข้อมูลข่าวสารสุขภาพ

บทคัดย่อ

ความเป็นมา ผลการศึกษาระบบสุขภาพอิเล็กทรอนิกส์ของไทย (eHealth in Thailand) ในปี พ.ศ. 2553 โดย กระทรวงสาธารณสุขและองค์การอนามัยโลกประจำประเทศไทยพบว่า ประเทศไทยยังไม่มีกลไกการอภิบาลระบบข้อมูลสุขภาพหรือระบบสุขภาพดิจิทัล ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญสำหรับการพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศสุขภาพ ทั้งนี้เพราะยังไม่สามารถหาข้อตกลงร่วม (consensus) ระหว่างหน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้อง วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษากลไกการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลที่เหมาะสมกับบริบทระบบสุขภาพของไทย วิธีการศึกษา ประกอบด้วยรูปแบบการทบทวนเอกสารและวิธีเชิงคุณภาพ การทบทวนเอกสารครอบคลุมความรู้ที่เกี่ยวข้องกับระบบสุขภาพและการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลจากเอกสารรายงานองค์กรระหว่างประเทศ เช่น องค์การอนามัยโลก สหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ และจากประเทศต่างๆ ได้แก่ มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ออสเตรเลีย อังกฤษ สหรัฐอเมริกา แคนาดา รวมทั้งการสัมภาษณ์เชิงลึก (in-depth interview) ผู้บริหาร นักวิชาการด้านเทคโนโลยีสารสนเทศสุขภาพและผู้ประกอบการ startup ในภาคเอกชนจำนวน 11 คน สัมภาษณ์ทั้งแบบพบหน้าและแบบออนไลน์ เพื่อศึกษาสถานการณ์การอภิบาลสุขภาพดิจิทัลของประเทศไทย ผลการศึกษา จากการศึกษารูปแบบอภิบาลระบบสุขภาพดิจิทัลของประเทศต่างๆ จำนวน 6 ประเทศ พบว่า การอภิบาลระบบใดๆ มักมีความสัมพันธ์กับระบอบการปกครอง ระบบสุขภาพ วัฒนธรรมและบริบทของแต่ละประเทศ จากการสัมภาษณ์เชิงลึกโดยอ้างอิงรูปแบบระบบอภิบาลจาก Broadband Commission ได้แก่ 1. health ministry mechanism 2. government-wide digital agency mechanism 3. dedicated digital health agency mechanism ผู้ให้สัมภาษณ์ส่วนใหญ่เห็นด้วยกับรูปแบบ dedicated digital health agency mechanism ประเด็นที่ผู้ให้สัมภาษณ์มากกว่าสองในสามกล่าวถึงคือ 1. ผู้นำควรมีอำนาจตัดสินใจเด็ดขาดและอยู่ในวาระต่อเนื่อง 2. ความร่วมมือระหว่างหน่วยงานเพื่อลดการทำงานแบบแยกส่วน 3. การมีมาตรฐานข้อมูลสารสนเทศสุขภาพ สรุป สำหรับบริบทของประเทศไทยในปัจจุบัน กระทรวงสาธารณสุขโดยลำพังไม่สามารถดำเนินการการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลได้ แต่สามารถเป็นกระทรวงผู้นำให้เกิดกลไกการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลได้ รูปแบบการอภิบาลสุขภาพดิจิทัลที่ดีจะต้องมีการอภิบาลแบบมีส่วนร่วม (collaborative governance) มีผู้นำที่เข้มแข็งมีอำนาจตัดสินใจและอยู่ในวาระต่อเนื่อง มีหน่วยงานกลางที่ทำหน้าที่ขับเคลื่อนการพัฒนาระบบสุขภาพดิจิทัล (dedicated digital health agency mechanism) และให้ความสำคัญกับการมีมาตรฐานระบบข้อมูลสารสนเทศสุขภาพ

References

Kijsanayotin B, Kasitipradith N, Pannarunothai S. eHealth in Thailand: the current status. Studies in health technology and informatics. 2010;160(Pt 1):376-80.

Sheng Y. What is good governance?. Bangkok: Poverty Reduction Section UNESCAP; 2009 [cited 2022 Feb 24]. Available from: https://www.unescap.org/sites/default/files/good-governance.pdf.

Steven M, Cotino R, Betancourt E, Gnanaselvam S. Governance: the World Bank’s experience. Washington DC: World Bank; 1994. [cited 2022 Feb 12]. Available from: https://documents1.worldbank.org/curated/en/711471468765285964/pdf/multi0page.pdf.

Development BCFS. Digital health: a call for government leadership and cooperation between ICT and health. Switzerland: Broadband Commission For Sustainable Development; 2017 February.

Mektrairat N ea. The direction of local governance in Thailand and abroad. Bangkok: Office of the Council of State; 2003. p.218-43. (in Thai)

Osborn R, Sarnak D, Mossialos E, Djordjevic A. International profiles of health care systems. New York: The Commonwealth Fund; 2017. p.11-20.

Australian Digital Health Agency. About Us. Web page [cited 2022 Feb 24]. Available from: https://www.digitalhealth.gov.au/about-us.

Australian Digital Health Agency. Australian Digital Health Agency annual report 2020-21 [Internet]. Sydney: Australian Digital Health Agency; 2021 [cited 2022 Feb 25]. Available from: https://www.transparency.gov.au/annual-reports/australian-digital-health-agency/reporting-year/2020-21-6.

Australian Digital Health Agency. Australia’s national digital health strategy. Sydney: Australian Digital Health Agency; 2017.

Authority PS. 2020 census of population and housing (2020 CPH) population counts declared official by the President. Web Page 2020 [cited 2022 Apr 1]. Available from: https://psa.gov.ph/content/2020-census-population-and-housing-2020-cph-population-counts-declared-official-president.

Boslaugh S. Health care systems around the world: a comparative guide. Thousand Oaks, California: SAGE Publication; 2013. p.364-67. Available from: https://sk.sagepub.com/reference/healthcare-systems-around-the-world.

Commission OCS. Administrative system of the Republic of the Philippines. Bangkok: Office of the Civil Service Commission; 2015. p.28-30.

Gazette Office of Phillipines. Philippines Government. Webpage [cited 2022 Apr 1]. Available from: https://www.officialgazette.gov.ph/about/gov/.

Embassy of Philippines. About the Philippines. Webpage [cited 2022 Apr 1]. Available from: http://www.isdpe.com.pk/philippines.htm.

Dayrit MM, Lagrada LP, Picazo OF, Pons MC, Villaverde MC. The Philippines health system review. New Delhi: World Health Organization Regional Office for South-East Asia; 2018.p.78-81

Marcelo A, Marcelo PG. eHealth Governance in the Philippines: State-of-the-Art. Journal of the International Society for Telemedicine and eHealth. 2016;4:e23(1-6).

Rice T, Rosenau P, Unruh LY, Barnes AJ. United States: Health System Review. Health Syst Transit 2020;22(4):1-441.

Office of the National Coordinator for Health Information Technology. Fiscal year 2018. Washington DC: Office of the National Coordinator for Health Information Technology; 2018 [cited 2022 May 1]. Available from: https://www.healthit.gov/topic/onc-budget-and-performance.

Jareonsettasin T. Health system refrom in Canada. Nonthaburi: Health Systems Research Institute; 2001. (in Thai)

Ratanawijitrasin S. Health insurance system : experience from 10 countries. Nonthaburi: Health Systems Research Institute; 2001. (in Thai)

Atun R, Berman P, Hsiao W, Myers E, Yap WA. Malaysia health system research, Volume 1: contextual analysis of the Malaysian health system. Putrajaya: Government of Malaysia, Ministry of Health Malaysia, Harvard T.H. Chan, School of Public Health ; 2016.

MAMPU. Annual Report Malaysian Administrative Modernisation And Management Planning Unit (MAMPU); webpage 2019 [cited 2022 Feb 23]. Available from: https://www.mampu.gov.my/en/publication/annual-report-2010-2020/

Unit Pemodenan Tadbiran Dan Perancangan Pengurusa Malasi. MAMPU Department. Webpage 2021. [cited 2022 Feb 23]. Available from: https://www.mampu.gov.my/en/about-us/role-of-mampu-department/.

Federal Government Administrative Centre. Twelfth Malaysia plan economic planning unit; 2021. [cited 2022 Feb 23]. Available from: https://pulse.icdm.com.my/wp-content/uploads/2021/09/Twelfth-Plan-Document_compressed-1.pdf.

Ministry of Health. Malaysia’s telemedicine blueprint. Ministry of Health 1997. [cited 2022 Feb 23]. Available from: https://www.moh.gov.my/moh/resources/auto%20download%20images/5ca1b20928065.pdf.

Fazilah Shaik Allaudin. Malaysia Health Information Exchange (MyHIX). HIMSSAsiaPac 17; 2017 Sep 11, Singapore. 27. Fazilah Shaik Allaudin. National ehealth: “Moving Toward Efficient Healthcare”. National eHealth; 2017 Dec 14, Malaysia.

NHS providers. Building a healthy NHS around people’s needs. 2015. [cited 2022 Feb 23]. Available from: https:// nhsproviders.org/media/1036/introduction_to_nhs_fts_and_ trusts_-_nhs_providers_-_may_2015.pdf.

Department of International Trade. Guidance digital health and care. Webpage 2021 [cited 2022 Feb 22]. Available from: https://www.gov.uk/government/publications/uk-life-sciences-support/digital-health-and-care.

Boyle S. United Kingdom (England): Health system review. Health Syst Transit. 2011;13(1):1-483, xix-xx.

Delamothe T. How the NHS measures up. Bmj 2008;336(7659):1469-71.

Honeyman M, Dunn P, McKenna H. A digital NHS? : The King’s fund; 2016. [cited 2022 Feb 23]. Available from: https:// www.kingsfund.org.uk/sites/default/files/field/field_publication_file/A_digital_NHS_Kings_Fund_Sep_2016.pdf.

Wachter RM. Making IT work: Harnessing the power of health information technology to improve care in England. 2016. [cited 2022 Feb 23]. Available from: https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/550866/Wachter_Review_Accessible.pdf.

Tikkanen R, Osborn R, Mossialos E, Djordjevic A, Wharton G. International profiles of health care systems 2020 [cited 2022 Feb 22]. Available from: https://www.commonwealthfund.org/sites/default/files/2020-12/International_Profiles_of_Health_Care_Systems_Dec2020.pdf.

Swindells M. The NHS IT strategy 2017 [cited 2022 Feb 23]. Available from: https://www.england.nhs.uk/blog/the-nhsit-strategy/.

Government of the UK. The digital transformation portfolio. Webpage [cited 2022 Feb 23]. Available from: https://www.gov.uk/government/groups/personalised-health-andcare-2020.

Say M. NHSX becomes NHS England transformation directorate 2022 [cited 2022 Feb 23]. Available from: https://www.ukauthority.com/articles/nhsx-becomes-nhs-england-transformation-directorate/.

McAllister G. An introduction to digital healthcare in the NHS: Second Edition; 2021. p.9-13.

European Observatory on Health Systems and Policies. M, Gregory P., Allin, Sara & Merkur, Sherry. Canada: Health system review. Health systems in transition. Compenhegen : World Health Organization. Regional Office for Europe; 2020.