การพัฒนาระบบบริการคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีประชาชนกลุ่มเสี่ยงในชุมชน

บทคัดย่อ

การวิจัยและพัฒนาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระบบบริการคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีในประชาชนกลุ่มเสี่ยง ภายใต้แผนยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี จังหวัดลำพูน การดำเนินการวิจัยแบ่งออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่
(1) การสำรวจและวิเคราะห์สภาพปัญหา (2) การพัฒนาระบบบริการคัดกรอง และ (3) การติดตามและประเมินผล โดยเก็บข้อมูลระหว่างเดือนตุลาคม 2566 ถึงเมษายน 2568 ข้อมูลเชิงคุณภาพวิเคราะห์ด้วยวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา (content analysis) และ ข้อมูลเชิงปริมาณวิเคราะห์ด้วยสถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ และค่าเฉลี่ย
ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบระบบบริการคัดกรองที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วย 5 ประเด็น คือ (1) การบูรณาการความร่วมมือระหว่างกรมควบคุมโรคและภาษีเครือข่าย ในการสนับสนุนรถตรวจอัลตร้าชาวด์พระราชทานและเพิ่มเครื่องอัลตร้าชาวด์ในพื้นที่พร้อมบุคลากรผู้ตรวจที่มีความชำนาญ (2) การสื่อสารเชิงรุกผ่านการประชาสัมพันธ์หลายรูปแบบ ร่วมกับการคัดกรองความเลี่ยงเบื้องต้นโดย อสม. และแกนนำสุขภาพ (3) การจัดบริการเชิงรุกในพื้นที่ (4) การพัฒนาระบบสารสนเทศเพื่อบันทึกข้อมูลพฤติกรรมเสี่ยงและผลการตรวจอัลตร้าชาวด์ช่องท้อง และ (5) การจัดให้มีแพทย์ผู้รับผิดชอบหลักในพื้นที่เพื่อประสานการล่งต่อกรณีจำเป็นผลลัพธ์จากการดำเนินงานพบว่ามีผู้เขารับบริการตรวจคัดกรองเพิ่มขึ้นร้อยละ 9.8 และสูงกว่าเป้าหมายที่กระทรวงสาธารณสุขกำหนดถึงร้อยละ 12.1
สรุปได้ว่าการพัฒนาระบบบริการคัดกรองมะเร็งท่อน้ำดีดังกล่าว ช่วยเพิ่มการเข้าถึงบริการคัดกรอง ใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ และสามารถจัดการผู้สงสัยป่วยมะเร็งท่อน้ำดีได้อย่างทันท่วงที