การดื้อยากลุ่ม carbapenem ของเชื้อแบคทีเรียแกรมลบชนิดดื้อต่อยา ต้านจุลชีพหลายขนานในโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา

บทคัดย่อ

          เชื้อเเกรมลบดื้อยาต้านจุลชีพหลายขนานเป็นปัญหาสำคัญในการเลือกใช้ยารักษาโรคติดเชื้อ ในปัจจุบันยากลุ่ม Carbapenem ที่เคยใช้รักษาได้ผลนับวันจะมีแนวโน้มการดื้อยาสูงขึ้น วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาถึงชนิดของเชื้อแกรมลบในโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมาที่มีการดื้อยาต้านจุลชีพหลายขนานและอัตราการดื้อยาต้านจุลชีพกลุ่ม carbapenem วัสดุและวิธีการ: ศึกษาย้อนหลังจากข้อมูลการส่งตรวจเพาะเชื้อทางห้องปฏิบัติการจุลชีววิทยา กลุ่มงานพยาธิวิทยาคลินิกโรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2546-31 ธันวาคม 2550 เป็นเวลา 5 ปี ผลการศึกษา: จากสิ่งส่งตรวจจำนวน 298,400 ตัวอย่าง พบเชื้อแบคทีเรียรูปแท่งแกรมลบที่มีการดื้อยาต้านจุลชีพหลาย ขนานในแต่ละปีมากเป็นอันดับหนึ่งคือ เชื้อ Acinetobacter baumannii (ร้อยละ 56, 58, 59, 55 และ 70 ของเชื้อแบคทีเรียรูปแท่งแกรมลบที่มีการดื้อยาต้านจุลชีพหลายขนานทั้งหมดตามลำดับในปี 2546-2550) นอกจากนี้ยังพบว่าเชื้อ A.baumannii เป็นสาเหตุอันดับหนึ่งของการติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ ชนิดที่เป็นการติดเชื้อในโรงพยาบาลด้วย พบว่า เชื้อ A. baumannii มีแนวโน้มดื้อยาต้านจุลชีพสูงขึ้นทุกปี โดยพบสายพันธุ์ที่มีการดื้อยาต้านจุลชีพแบบหลายขนานร้อยละ 40, 42, 45, 67 และ 70 ของเชื้อ A. baumannii ทั้งหมดที่แยกได้ตามลำดับ เชื้อ A. baumannii ชนิดดื้อยาต้านจุลชีพแบบหลายขนานมีแนวโน้มดื้อต่อยากลุ่ม Carbapenem สูงขึ้นอย่างมาก โดยดื้อต่อยา mipenem/cilastatin และ meropenem ร้อยละ 77 และ 78 ในปี 2546 และเพิ่มเป็นร้อยละ 92 และ 92 ในปี 2550 ในขณะที่ A. baumannii สายพันธุ์ไม่ดื้อยาต้านจุลชีพแบบหลายขนาน ดื้อยา imipenem/cilastatin และ meropenem ค่อนข้างคงที่ร้อยละ 70 และ 71 ในปี 2546 และในปี 2550 ร้อยละ 72 และ 73นอกจากนี้ยังพบว่าอัตราการดื้อยา carbapenem ของเชื้อ A. baumannii ชนิดดื้อยาต้านจุลชีพแบบหลายขนาน ในหอผู้ป่วยวิกฤตสูงกว่าหอผู้ป่วยทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งหอผู้ป่วยวิกฤตเด็ก และหอผู้ป่วยวิกฤตศัลยกรรม ซึ่งพบว่าดื้อยาต้านจุลชีพทั้ง 2 ตัว ร้อยละ 100 ในปี 2550 ขณะที่มูลค่าการใช้ยากลุ่ม carbapenem มีแนวโน้มสูงขึ้นทุกปี ซึ่งอาจจะเป็นสาเหตุให้เกิดการดื้อยาต้านจุลชีพมากขึ้นจากการเกิดการดื้อยาของเชื้อโดยการได้รับยาต้านจุลชีพ ส่งผลให้เชื้อที่ไวต่อยาต้านจุลชีพตายและเชื้อที่ดื้อยาต้านจุลชีพซึ่งเดิมมีอยู่เป็นจำนวนน้อยนั้น เพิ่มจำนวนมากขึ้น ยิ่งไปกว่านั้นยังพบว่ามีเชื้อ A. baumannii ที่ดื้อต่อยาต้านจุลชีพทุกขนานในแต่ละปีเพิ่มขึ้นด้วย (ร้อยละ 6, 13, 20, 15 และ 23 ของเชื้อ A. baumannii ทั้งหมดตามลำดับในปี 2546-2550) ยาต้านจุลชีพกลุ่มอื่นที่ใช้รักษาการติดเชื้อแกรมลบ ได้แก่ gentamicin, netilmicin, piperacillin/tazobactam, ciprofloxacin และ cefepime ก็พบว่ามีอัตราการดื้อยาต้านจุลชีพสูงเช่นกัน ร้อยละ 92, 85, 96, 98 และ 96 ตามลำดับ ยกเว้น cefoperazone/sulbactan ที่เชื้อดื้อต่อยาต้านจุลชีพน้อยที่สุดคือ ร้อยละ 47 สรุป: เชื้อแกรมลบชนิดดื้อต่อยาต้านจุลชีพหลายขนาน ที่พบมากที่สุดคือ A. baumannii และเป็นสาเหตุอันดับหนึ่งของการติดเชื้อในโรงพยาบาลในระบบทางเดินหายใจ เชื้อชนิดนี้มีอัตราการดื้อยา carbapenem สูง ในหอผู้ป่วยวิกฤตเด็กและหอผู้ป่วยวิกฤตศัลยกรรม และมีแนวโน้มดื้อต่อยาทุกชนิดมากขึ้น