บทบาทพยาบาลชุมชนกับการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพในการเฝ้าระวัง ภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตาในผู้ป่วยเบาหวาน
คำสำคัญ:
เบาหวานขึ้นจอประสาทตา, บทบาทพยาบาลชุมชน, ความรอบรู้ด้านสุขภาพบทคัดย่อ
โรคเบาหวานเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญ โดยเฉพาะในประเทศกำลังพัฒนา ภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตาเป็นภาวะแทรกซ้อนที่ทำให้สูญเสียการมองเห็น จากการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดที่ไม่ดี แม้ว่าสามารถป้องกันได้ หากมีการตรวจคัดกรองอย่างสม่ำเสมอ แต่ผู้ป่วยส่วนใหญ่ยังขาดความรู้ และการตระหนักถึงความสำคัญของการเฝ้าระวัง บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์บทบาทของพยาบาลชุมชน ในการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ ในการส่งเสริมการเฝ้าระวังภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตาในผู้ป่วยเบาหวาน โดยเฉพาะในระยะที่ไม่มีการสร้างหลอดเลือดผิดปกติ ซึ่งเป็นระยะก่อนเกิดภาวะแทรกซ้อน การเฝ้าระวังในระยะนี้ สามารถป้องกันไม่ให้โรคลุกลามไปสู่ระยะรุนแรง ที่อาจส่งผลต่อการมองเห็นในอนาคต โดยพิจารณาจาก 3 ระดับ ได้แก่ ความรอบรู้ด้านสุขภาพพื้นฐาน การมีปฏิสัมพันธ์ และความรอบรู้ด้านวิจารณญาณ
พยาบาลชุมชนมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาศักยภาพผู้ป่วยในการเข้าถึง เข้าใจ ประเมิน และใช้ข้อมูลสุขภาพ ในการตัดสินใจดูแลตนเองอย่างเหมาะสม ซึ่งนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพอย่างยั่งยืน การบูรณาการกลยุทธ์ส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพในระบบบริการปฐมภูมิ โดยมีพยาบาลชุมชนเป็นผู้นำ จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการป้องกันภาวะแทรกซ้อนทางตา ลดภาระระบบสุขภาพ และส่งเสริมคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยในระยะยาว
Downloads
เอกสารอ้างอิง
NCD Risk Factor Collaboration (NCD-RisC). Worldwide trends in diabetes prevalence and treatment from 1990 to 2022: A pooled analysis of 1108 population-representative studies with 141 million participants. Lancet. 2024 Nov 23;404(10467):2077-93. doi:10.1016/S0140-6736(24)02317-1.
Cheung N, Mitchell P, Wong TY. Diabetic retinopathy. Lancet. 2010;376(9735):124-36. doi:10.1016/S0140-6736(09)62124-3.
Lee R, Wong TY, Sabanayagam C. Epidemiology of diabetic retinopathy, diabetic macular edema and related vision loss. Eye Vis (Lond). 2015;2:17. doi:10.1186/s40662-015-0026-2.
จรูญ บุญธกานนท์. ความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับภาวะเบาหวานเข้าจอประสาทตาในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 หน่วยบริการปฐมภูมิ โรงพยาบาลเกษตรสมบูรณ์. วารสารการแพทย์โรงพยาบาลศรีสะเกษ สุรินทร์ บุรีรัมย์ 2565;37(2):341-51.
วรัทพร จันทร์ลลิต. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตาในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข 2559;10(2):112-21.
สุคนธา น้อยป่า, เกรดา เกรียงนุวัฒน์, รัชชนก โคชากรี. ความรอบรู้ด้านสุขภาพและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการป้องกันภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตาในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2. วารสารพยาบาลสาธารณสุข 2564;35(3):66-78.
Kumar G, Velu S, Pardhan S, Sapkota R, Ruamviboonsuk P, Tadarati M, et al. Patient, family member, and health care provider perspective on barriers and facilitators to diabetic retinopathy screening in Thailand: A qualitative study. PLoS One 2023;18(8):e0289618. doi:10.1371/journal.pone.0289618.
พงษ์ศิริ งามอัมพรนารา, สุจิตรา สุคนธทรัพย์. ความรอบรู้ด้านสุขภาพของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล. วารสารสุขศึกษา พลศึกษาและสันทนาการ 2563;46(2):68-79.
กรมการแพทย์. แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2563. กรุงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสุข; 2563.
Callan A, Heckman J, Tah G, Lopez S, Valdez L, Tsin A. VEGF in diabetics retinopathy and age-related macular degeneration. Int J Mol Sci. 2025;26(11):4992. doi:10.3390/ijms26114992.
American Diabetes Association. 12. Retinopathy, neuropathy, and foot care: Standards of care in diabetes—2025. Diabetes Care 2024;48(Suppl 1):S252-67. doi:10.2337/dc25-S012.
สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ฯ, สมาคมต่อมไร้ท่อแห่งประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน พ.ศ. 2566 [ออนไลน์]. 2566 [เข้าถึงเมื่อ 1ก.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://thaipedendo.org/wp-content/uploads/2023/08/Clinical-Practice-Guideline-for-Diabetes-2023.pdf
Nutbeam D. Health literacy as a public health goal: A challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot Int 2000;15(3):259-67. doi:10.1093/heapro/15.3.259.
สมพร ยั่งยืน. ผลของโปรแกรมการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพต่อความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมการตรวจคัดกรองภาวะเบาหวานขึ้นจอประสาทตาในผู้ป่วยเบาหวาน. วารสารพยาบาลสาธารณสุข 2563;34(3):15-28.
ภัทรพร อมรวุฒิกุล, กฤติกา สมบูรณ์, วิมลรัตน์ วงศ์ปิ่น. ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมการดูแลตนเองของผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข2564;31(2):28-41.
Rashwan AH, Sayed SA, Abd El Hamed AAF. Health literacy level of patients with diabetic retinopathy: An observational descriptive cross-sectional study. Egypt J Hosp Med 2024;96:2553-7. doi:10.12816/0033784.
อมรรัตน์ อารีเอื้อ, วิลาวัณย์ ชมนิรัตน์. การพัฒนาแนวทางส่งเสริมการจัดการตนเองของผู้ป่วยเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลไม่ได้โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน. วารสารพยาบาลศาสตร์และสุขภาพ 2565;40(1):129-38.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี จักรีรัช
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์ ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี จักรีรัช คณะพยาบาลศาสตร์ สถาบันพระบรมราชชนก ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการและการพยาบาล วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี จักรีรัช เล่มนี้ เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่าน ไม่เกี่ยวข้องกับวิทยาลัยฯ และคณาจารย์ท่านอื่นในวิทยาลัย ฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่อง เป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใด ๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
