การพัฒนาระบบการดูแลสุขภาพช่องปากสำหรับผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง จังหวัดเชียงราย

Development of oral health care system for homebound and bedridden elderly in Chiang rai province

บทคัดย่อ

การศึกษาในครั้งนี้ใช้กระบวนการศึกษาวิจัยแบบ Action research มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระบบการดูแลสุขภาพช่องปากสำหรับผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง จังหวัดเชียงราย

ดำเนินการศึกษาตั้งแต่ เดือนกรกฎาคม 2567 - มิถุนายน 2568 กลุ่มตัวอย่างจำนวน 334 คน ประกอบด้วย ผู้รับบริการ คือ ผู้ดูแลผู้สูงอายุติดบ้าน ติดเตียง จังหวัดเชียงราย จำนวน 234 คน และผู้ให้บริการ จำนวน 100 คน ประกอบด้วย อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เจ้าหน้าที่สหวิชาชีพ และคณะกรรมการพัฒนาระบบการดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุ จังหวัดเชียงราย ขั้นตอนการดำเนินการวิจัยมี 4 ระยะ คือ 1.การวางแผน 2.การปฏิบัติ 3.การสังเกต และ 4. การสะท้อนผล เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์ และการประชุมเชิงปฏิบัติการ วิเคราะห์ด้วยสถิติเชิงพรรณนา (Descriptive analysis) 

            ผลการศึกษาเกิดระบบการดูสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุติดบ้านติดเตียง จังหวัดเชียงราย อาศัยกระบวนการมีส่วนร่วมจากผู้มีส่วนเกี่ยวข้องหลากหลายภาคส่วน ทำให้เกิดการดูแลอย่างต่อเนื่องจากภาคครัวเรือน โดยผู้ดูแลสามารถให้การดูแลเบื้องต้นได้ที่บ้าน ควบคู่ไปกับการได้รับคำแนะนำและการติดตามสุขภาพจากสถานบริการสาธารณสุขใกล้บ้าน นอกจากนี้ยังมีการจัดระบบการให้คำปรึกษา การคัดกรอง และการส่งต่อเพื่อรับการรักษาในระดับที่เหมาะสมกับบริบทพื้นที่ มุ่งเน้นเป้าหมายการดูแลสุขภาพช่องปากในผู้สูงอายุให้บูรณาการสุขภาพช่องปากเข้ากับระบบสุขภาพโดยรวม สอดคล้องกับแนวคิดการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม (holistic care) ส่งผลให้เกิดการบูรณาการการทำงานร่วมกันของเครือข่ายสุขภาพในระดับพื้นที่ และได้รับการสนับสนุนให้เป็นประเด็นนโยบายสำคัญในระดับจังหวัด นำไปสู่การผลักดันเชิงนโยบายในการพัฒนาระบบบริการสุขภาพช่องปากสำหรับกลุ่มผู้สูงอายุที่มีภาวะเปราะบาง ให้มีความครอบคลุม มีประสิทธิภาพ และสอดคล้องกับบริบททางสังคมและทรัพยากรในจังหวัดเชียงรายอย่างเหมาะสม อย่างไรก็ตามการผลักดันให้ระบบให้เกิดผลสัมฤทธิ์สูงสุด ต้องอาศัยการสนับสนุนด้านงบประมาณและนโยบายเพิ่มเติมเพื่อแก้ไขข้อจำกัดดังกล่าว