รายงานการสอบสวนโรคไข้มาลาเรียชนิดไวแวกซ์และการศึกษาทางกีฏวิทยาในพื้นที่กลับมาแพร่เชื้อใหม่ ตำบลจะแหน อำเภอสะบ้าย้อย จังหวัดสงขลา

ผู้แต่ง

  • กีรติ กิตติวัฒนาวงศ์ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา
  • ณัฐกานต์ สูเหม สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา
  • นลัทพร หมวดจันทร์ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา
  • อมลณัฐ จันทรพัฒน์ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา
  • สุวรรณา สนูวงศ์ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา
  • ชลิดา หนูเหมือน ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
  • วราภรณ์ แก้วพิทักษ์ ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา
  • โสภาวดี มูลเมฆ สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 12 จังหวัดสงขลา

คำสำคัญ:

โรคไข้มาลาเรีย, พลาสโมเดียม ไวแว็กซ์, ยุงก้นปล่อง, การควบคุมโรคไข้มาลาเรีย

บทคัดย่อ

ศูนย์ควบคุมโรคติดต่อนำโดยแมลงที่ 12.2 จังหวัดสงขลา ได้รับแจ้งพบผู้ป่วยไข้มาลาเรียชนิด P. vivax จำนวน 4 ราย
ระหว่างวันที่ 25 พฤศจิกายน – 26 ธันวาคม 2567 ในพื้นที่กลุ่มบ้านคอลอมุดอ หมู่ที่ 1ต.จะแหน อ.สะบ้าย้อยจ.สงขลา จึงลงพื้นที่
เพื่อยืนยันการติดเชื่อโรคไข้มาลาเรียชนิด P. vivax ในพื้นที่กลับมาแพร่เชื้อใหม่ของผู้ป่วยจำนวน 4 ราย และดำเนินการเฝ้าระวัง
ป้องกันควบคุมโรคและให้ข้อเสนอแนะโดยลงพื้นที่ศึกษากีฏวิทยา ทบทวนรายงานสอบสวนโรคผลการดำเนินการพบผู้ป่วยรายแรก
เป็นการติดเชื้อจากจังหวัดอื่น (Bocase) จากพื้นที่กลุ่มบ้านแพร่เชื้อ(A1) โดยติดเชื้อ P. vivax จากกลุ่มบ้านชาไก หมู่ที่ 3 ต.บ้านแหร อ.ธารโต จ.ยะลา ซึ่งเป็นการป่วยครั้งแรกก่อนการป่วยครั้งนี้เป็นเวลา 5 เดือน โดยสันนิษฐานว่าเป็นไข้มาลาเรียแบบการติดเชื้อ
ในระยะตับ หรือไข้มาลาเรียแบบระยะในเม็ดเลือดแดงแบบไม่มีอาการ ส่วนรายที่ 2 และ 3 เป็นการติดเชื้อในหมู่บ้านที่ผู้ป่วยอาศัย
อยู่ขณะติดเชื้อ (A case) ในพื้นที่กลุ่มบ้านไม่มีการแพร่เชื้อ (B1) และรายที่ 4 เป็นการติดเชื้อจากหมู่บ้านอื่น แต่อยู่ภายในตำบล
เดียวกัน (Bx case) ในพื้นที่กลุ่มบ้านไม่มีการแพร่เชื้อ การศึกษากีฏวิทยาพบยุงก้นปล่อง 50 ตัว 5 ชนิด ได้แก่ An. barbirostris
(26 ตัว), An. tessellatus (14 ตัว), An. kochi (6 ตัว), An. saeungae (2 ตัว), An. crawfordi (1 ตัว) และ Anopheles sp.
(1ตัว)และผลตรวจไม่พบเชื้อมาลาเรียในยุงก้นปล่องการค้นหาผู้ป่วยรายใหม่โดยการเจาะเลือดหมู่จำนวน 38รายไม่พบเชื้อมาลาเรีย

เอกสารอ้างอิง

Tainchum K, Kongmee M, Manguin S, Bangs MJ, Chareonviriyaphap T. Anopheles species diversity and distribution of the malaria vectors of Thailand. Trends Parasitol. 2015;31(3):109-19.

Zhang C, Yang R, Wu L, Luo C, Yang Y, Deng Y, et al. Survey of malaria vectors on the Cambodia, Thailand and China-Laos Borders. Malar J. 2022;21(399):1–12.

นันทวดี เนียมนุ้ย. โรคมาลาเรีย (Malaria). วารสารเทคนิคการแพทย์. 2555;40:4289-99.

DivisionofVector-Borne Diseases, Departmentof Disease Control, Ministryof Public Health. Clinical practice guidelines for the treatment of malaria patients, 2021. Nonthaburi: Ministry of Public Health; 2021.

Thailand malaria elimination program. Malaria online [internet]. 2025 [cited 2025 April 10]. Available from: https://malaria.ddc.moph.go.th/malariar10/home.php.

World Health Organization. Malaria fact sheet [internet]. 2023 [cited 2025 April 10]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/malaria.

WellsTNC,Burrows JN,Baird JK.TargetingthehypnozoitereservoirofPlasmodium vivax: thehiddenobstacle to malaria elimination. Trends Parasitol. 2010;26(3):145–51.

Flannery EL, Kangwanrangsan N, Chuenchob V, Roobsoong W, Fishbaugher M, Zhou K, et al. Plasmodium vivax latent liver infection is characterized by persistent hypnozoites, hypnozoite-derived schizonts, and time-dependent efficacy of primaquine. Mol Ther Methods Clin Dev. 2022;26:427–40.

Noviyanti R, Carey-Ewend K, Trianty L, Parobek C, Puspitasari AM, Balasubramanian S, et al. Hypnozoite depletion in successive Plasmodium vivax relapses. PLoS Negl Trop Dis. 2022;0010648.

Hulden L, Hulden L. Activation of the hypnozoite: a part of Plasmodium vivax life cycle and survival. Malar J. 2011;10:90.

Andrianaranjaka V, Lin JT, Golden C, Juliano JJ, Randrianarivelojosia M. Activation of minority-variant Plasmodium vivax hypnozoites following artesunate + amodiaquine treatment in a 23-year old man with relapsing malaria in Antananarivo, Madagascar. Malar J. 2013;12:177.

He X, Pan M, Zeng W, Zou C, Pi L, Qin Y, et al. Multiple relapses of Plasmodium vivax malaria acquired from West Africa and association with poor metabolizer CYP2D6 variant: a case report. BMC Infect Dis. 2019;19:704.

Chu CS, White NJ. Management of relapsing Plasmodium vivax malaria. Expert Rev Anti Infect Ther. 2016;14(10):885–900.

Almeida GG, CostaPAC, Araujo MS, Gomes GR, Carvalho AF,Figueiredo MM,etal. AsymptomaticPlasmodium vivax malaria in the Brazilian Amazon: Submicroscopic parasitemic blood infects Nyssorhynchus darlingi. PLoS Negl Trop Dis. 2021;15(10): e0009077.

World Health Organization. Microscopyexaminationof thick and thin blood films for identificationof malaria parasites [Internet]. 2016 [cited 2025 April 10]. Available from: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/340464/WHO-HTM-GMP-MM-SOP-2016.08-eng.pdf.

World Health Organization. Malaria rapid diagnostic test performance: results of WHO product testing of malaria RDTs: round 3 (2010–2011) [Internet]. [cited 2025 April 10]. Available from: https://iris.who.int/handle/10665/325860.

MathisonBA,PrittBS. Updateon malaria diagnosticsand testutilization. J Clin Microbiol.2017;55(7):2009–17.

World Health Organization. Entomological field techniques for malaria control. 1992. d W, WongkhatikunS,BoonteT.Pictorial keyof female Anopheles inThailand.Bangkok:TheFuture Print; 1997.

Rattanarithikul R, Harrison BA, Harbach RE, Panthusiri P, Coleman RE. Illustrated keys to the mosquitoes of Thailand. IV. Anopheles. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2006;37(2):1–128.

Johnston SP, Pieniazek NJ, Xayavong MV, Slemenda SB, Wilkins PP, da Silva AJ. PCR as a confirmatory technique for laboratory diagnosis of malaria. J Clin Microbiol. 2006;44(3):1087–9.

Genc A, Eroglu F, Koltas IS. Detection of Plasmodium vivax by nested PCR and real-time PCR. Korean J Parasitol. 2010;48(2):99–103.

Malaria case investigation report, Saba Yoi District, Songkhla Province. 2024.

Medical Records Unit, Saba Yoi Hospital, Songkhla Province. 2024.

Thavara U, Chansaeng C, Suwankerd W, Chomphusi C, Thawatsin A. Biology, ecology and control of mosquitoes in Thailand. National Institute of Health, Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health.

Sukkanon C, Masangkay FR, Mala W, Kotepui KU, Wilairatana P, Chareonviriyaphap T, et al. Prevalence of Plasmodium spp. in Anopheles mosquitoes in Thailand: a systematic review and meta-analysis. Parasit Vectors. 2022;15:285.

Sriwichai P, Samung Y, Sumruayphol S, Kiattibutr K, Kumpitak C, Payakkapol A, et al. Natural human Plasmodium infections in major Anopheles mosquitoes in western Thailand. Parasit Vectors. 2016;9:17.

Sinka ME, Bangs MJ, Manguin S, Rubio-Palis Y, Chareonviriyaphap T, Coetzee M, Mbogo CM, Hemingway J, Patil AP, Temperley WH, Gething PW, Kabaria CW, Burkot TR, Harbach RE, Hay SI. A global map of dominant malaria vectors. Parasit Vectors. 2012;5:69.

Poolphol P, Harbach RE, Sriwichai P, Aupalee K, Sattabongkot J, Kumpitak C, et al. Natural Plasmodium vivax infections in Anopheles mosquitoes ina malariaendemic areaofnortheasternThailand.ParasitolRes. 2017;116(12):3349–59.

Tsegaye A, Demissew A, Hawaria D, Getachew H, Habtamu K, Asale A, et al. Susceptibility of primary, secondary and suspected vectors to Plasmodium vivax and Plasmodium falciparum infection in Ethiopia. Parasit Vectors. 2022;15(1):384.

Kittiwattanawong K, Ponlawat A, Boonrotpong S, Na Nakorn N, Kongchouy N, Moonmake S, et al. The effect of Plasmodium vivaxinfectiononSOCSgeneexpressionin Anopheles dirus (Diptera: Culicidae).Trop Biomed. 2020;37(2):397–408.

Kittiwattanawong K, Phengsakul T, Moonmek S. A systematic review: the relationship between immune systemgenesin Anophelesmosquitoesandmalariainfection.J. Off. Dis.Prev. Control12Songkhla.2024;2(2):1-8.

ดาวน์โหลด

เผยแพร่แล้ว

30-12-2025

รูปแบบการอ้างอิง

1.
กิตติวัฒนาวงศ์ ก, สูเหม ณ, หมวดจันทร์ น, จันทรพัฒน์ อ, สนูวงศ์ ส, หนูเหมือน ช, แก้วพิทักษ์ ว, มูลเมฆ โ. รายงานการสอบสวนโรคไข้มาลาเรียชนิดไวแวกซ์และการศึกษาทางกีฏวิทยาในพื้นที่กลับมาแพร่เชื้อใหม่ ตำบลจะแหน อำเภอสะบ้าย้อย จังหวัดสงขลา. jodpc12sk [อินเทอร์เน็ต]. 30 ธันวาคม 2025 [อ้างถึง 31 ธันวาคม 2025];3(2):66-75. available at: https://he04.tci-thaijo.org/index.php/jodpc12sk/article/view/3456

ฉบับ

ประเภทบทความ

รายงานผู้ป่วย/สอบสวนโรค