การพัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพด้วยนโยบายสามหมอ เพื่อป้องกันโรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมอง ในประชาชนกลุ่มเสี่ยง เครือข่ายบริการสุขภาพปฐมภูมิ จังหวัดยโสธร
คำสำคัญ:
ความรอบรู้, นโยบายสามหมอ, กลุ่มเสี่ยงโรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมองบทคัดย่อ
หลักการและเหตุผล: โรคหัวใจขาดเลือดและหลอดเลือดสมอง เป็นปัญหาที่สำคัญและพบว่าแนวโน้มของผู้ที่มีภาวะเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจและหลอดเลือดสมอง และเจ็บป่วยด้วยโรคติดต่อไม่เรื้อรังมีจำนวนมากขึ้น การเสริมสร้างความรอบรู้เพื่อป้องกันโรค จะช่วยให้กลุ่มเสี่ยงทราบอาการ เพิ่มอัตราการเข้าถึงลดอัตราความพิการและสูญเสียชีวิตได้
วัตถุประสงค์: เพื่อการพัฒนาและศึกษาผลของรูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพด้วยนโยบายสามหมอในการป้องกันโรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมองในประชาชนกลุ่มเสี่ยง
วิธีการศึกษา: ใช้รูปแบบการวิจัยและพัฒนา กลุ่มตัวอย่างคือหมอคนที่ 1 จำนวน 35 คน หมอคนที่ 2, 3 จำนวน 21 คน รวมทั้งหมดจำนวน 56 คน และกลุ่มเสี่ยงจำนวน 70 คน เครื่องมือวิจัยเชิงปริมาณด้วยแบบสอบถาม ผลลัพธ์ทางคลินิก และเครื่องมือเชิงคุณภาพด้วยแบบสัมภาษณ์ ระยะเวลา 10 เดือน วิเคราะห์ด้วยสถิติเชิงพรรณนา และสถิติการวิเคราะห์เนื้อหา
ผลการศึกษา: พบว่ารูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพด้วยนโยบายสามหมอเพื่อป้องกันโรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมองในประชาชนกลุ่มเสี่ยง ประกอบด้วย ขั้นตอนที่ 1 เสริมสร้างความรู้ ความรอบรู้ แนวคิดการเยี่ยมบ้านสำหรับหมอคนที่ 1 ขั้นตอนที่ 2 พัฒนาหมอคนที่ 2 ในการติดตามเยี่ยมบ้านโดยใช้แนวคิด 5A’s ขั้นตอนที่ 3 หมอคนที่ 1 และหมอคนที่ 2 ดำเนินการเยี่ยมบ้านด้วยแนวคิด 5A’s และระบบ Telemedicine โดยหมอคนที่ 3 พร้อมเสริมสร้างความรู้ ความรอบรู้ ในกลุ่มเสี่ยง ขั้นตอนที่ 4 ศึกษาผลการดำเนินการตามรูปแบบ ผลของการพัฒนาพบว่าหมอคนที่ 1 คะแนนเฉลี่ยการรับรู้ ความรอบรู้ ความสามารถในการเยี่ยมบ้านทุกขั้นตอนสูงหลังการเสริมสร้าง สูงกว่าก่อนเสริมสร้างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ และภายหลังเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพด้วยนโยบายสามหมอร่วมกับเยี่ยมบ้านโดยใช้แนวคิด 5A’s ในกลุ่มเสี่ยงมีคะแนนเฉลี่ยความรู้ ความรอบรู้อาการเตือนของโรค ด้านพฤติกรรมการจัดการตนเอง สูงกว่าก่อนการพัฒนาอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ (p < .05) และผลลัพธ์ทางคลินิก เช่น น้ำหนัก ดัชนีมวลกาย ระดับน้ำตาลในเลือด และระดับความดันโลหิตตัวบน ระดับน้ำตาลในเลือด หลังการพัฒนารูปแบบ ดีกว่าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t=2.39, t=7.0, t=13.55, t=3.04) ยกเว้นรอบเอวทั้งชายและหญิงไม่แตกต่าง
สรุปและข้อเสนอแนะ: ควรนำรูปแบบใช้ในกลุ่มเสี่ยงเพื่อเสริมสร้างความรอบรู้ต่อการดูแลสุขภาพเพื่อเสริมสร้างความรู้ ความรอบรู้ในการดูแลและป้องกันตนเองจากโรคหัวใจขาดเลือดและโรคหลอดเลือดสมอง เพิ่มการเข้าถึงการรักษาที่ทันท่วงที
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Cardiovascular diseases (CVDs) [Internet]. 2025 [Cited 2025 Aug 12]. Available from: https://www.who.int/news-room/Fact-sheets/detail/Cardiovascular-diseases-(cvds)
กองยุทธศาสตร์และแผนงาน สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. สถิติสาธารณสุข พ.ศ. 2563 [อินเตอร์เน็ต]. 2563 [เข้าถึงเมื่อ 5 ตุลาคม 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://spd.moph.go.th/wp-content/uploads/2022/11/Hstatistics2563.pdf
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. รายงานประจำปี 2565 NCDs. กรุงเทพฯ: อักษรกราฟฟิกแอนด์ดีไชน์; 2565.
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร. สถิติการให้บริการ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566. ยโสธร; 2566.
กรมอนามัย. กรมอนามัย ผนึกกำลัง 8 องค์กรพัฒนายกระดับ ขับเคลื่อนสังคมไทยรอบรู้ด้านสุขภาพ [อินเตอร์เน็ต]. 2561 [เข้าถึงเมื่อ 5 ตุลาคม 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://anamai.moph.go.th/th/news-anamai/13342
Hfocus เจาะลึกระบบสุขภาพ. เดินหน้า “คนไทยทุกครอบครัว มีหมอประจำตัว 3 คน” ล่าสุด 9.6 ล้านครอบครัวรู้จักหมอประจำตัว [อินเตอร์เน็ต].2564 [เข้าถึงเมื่อ 12 สิงหาคม 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://www.hfocus.org/content/2021/03/21273
Nutbeam D. The evolving concept of health literacy. Soc Sci Med 2008; 67(12): 2072–8. doi: 10.1016/j.socscimed.2008.09.050. PubMed PMID: 18952344.
Whitlock EP, Orleans CT, Pender N, Allan J. Evaluating primary care behavioral counseling interventions: an evidence-based approach. Am J Prev Med 2002; 22(4): 267-84. doi: 10.1016/s0749-3797(02)00415-4. PubMed PMID: 11988383.
Glasgow RE, Emont S, Miller DC. Assessing delivery of the five 'As' for patient-centered counseling. Health Promot Int 2006; 21(3): 245-55. doi: 10.1093/heapro/dal017. PubMed PMID: 16751630.
Krejcie RV, Morgan DW. Determining sample size for research activities. Educ Psychol Meas 1970; 30(3): 607-10. doi: 10.1177/001316447003000308.
สํานักโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการประเมินโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด สำหรับอาสาสมัครสาธารณสุข (อสม.). กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2559.
สำนักโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการประเมินโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด (Guidelines for Assessment of Cardiovascular Risk). กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2560.
งานส่งเสริมสุขภาพ กลุ่มงานเวชกรรมสังคม. สถิติการให้บริการ (HDC). ยโสธร: โรงพยาบาลยโสธร; 2567.
รณภพ เกตุทอง. การประเมินผลการดำเนินงานตามนโยบายทีมหมอประจำตัว 3 คน ในการดูแลกลุ่มเปราะบางของจังหวัดอุตรดิตถ์. วารสารอนามัยสิ่งแวดล้อมและสุขภาพชุมชน มกราคม-กุมภาพันธ์ 2567; 9(1): 638-49.
สันติ ทวยมีฤทธิ์. การพัฒนากระบวนการบริหารยุทธศาสตร์สุขภาพ จังหวัดนครราชสีมา. วารสารศูนย์อนามัยที่ 9: วารสารส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม มกราคม-เมษายน 2563; 14(33): 52-70.
สำนักบริหารการสาธารณสุข สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการดำเนินงานคลินิกหมอครอบครัวสำหรับหน่วยบริการ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2559.
พรเจริญ บัวพุ่ม, สมทรง มณีรอด, เพ็ญศรี รอดพรม. การพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรมอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านในการเยี่ยมบ้าน แบบเสริมพลังอำนาจเพื่อการดูแลผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคเรื้อรัง. วารสารวิจัยสาธารณสุขศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น กันยายน-ธันวาคม 2557; 7(3): 60-7.
สายฝน เติบสูงเนิน, ปิยธิดา คูหิรัญญรัตน์. การรับรู้อาการเตือนของโรคหลอดเลือดสมองในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ่อทอง อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา. ศรีนครินทร์เวชสาร กันยายน-ตุลาคม 2560; 32(5): 482-90.
ศิรินทรา ด้วงใส, ทิพมาส ชิณวงศ์. ผลของโปรแกรมสนับสนุนการจัดการตนเองแบบ 5 เอ ต่อพฤติกรรมการจัดการตนเองในผู้ป่วยความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้. วารสารพยาบาลสงขลานครินทร์ ตุลาคม-ธันวาคม 2564; 41(4): 74-85.
ฉัตรชัย สมานมิตร, อุไรรัชต์ บุญแท้, นงณภัทร รุ่งเนย. รูปแบบการพัฒนาความฉลาดทางสุขภาพในการป้องกันโรคหลอดเลือดสมองของผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยงสูงในหน่วยบริการปฐมภูมิ จังหวัดเพชรบุรี. วารสารแพทย์เขต 4-5 กรกฎาคม-กันยายน 2563; 39(3): 344-63.
วันวิสา ยะเกี๋ยงงำ, ณิชารีย์ ใจคำวัง, พงษ์ศักดิ์ อันมอย. ความรอบรู้และพฤติกรรมการสร้างเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุ กลุ่มเสี่ยงโรคความดันโลหิตสูง ตําบลทุ่งกระเชาะ อําเภอบ้านตาก จังหวัดตาก. วารสารวิชาการ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์ กรกฎาคม-ธันวาคม 2563; 15(2): 97-116.
รัฐกานต์ ขำเขียว, ชนิดา มัททวางกูร. การรับรู้อาการเตือนของโรคหลอดเลือดสมอง พฤติกรรมการควบคุมระดับความดันโลหิต และแรงสนับสนุนจากครอบครัว ระหว่างผู้ป่วยความดันโลหิตสูงที่ควบคุมได้และไม่ได้ ในพื้นที่รับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลวัดบางไกรในจังหวัดนนทบุรี. วารสารควบคุมโรค เมษายน-มิถุนายน 2561; 44(2): 130-44.
กาญจนา จิตติพร, นนทัช อนุศักดิกุล, ภูมิพัฒน์ หิมะพรม, ธนพัฒน์ โสดจำปา, สิทธิชัย วชิราศรีศิริกุล, มันทนา วาดไธสง. ผลของบุหรี่ต่อการทำงานเซลล์เยื่อบุหลอดเลือดและหลอดเลือดแดงแข็งในอาสาสมัครไทย. จุฬาลงกรณ์เวชสาร พฤศจิกายน-ธันวาคม 2561; 62(6): 1013-22
Pennlert J. Recurrent stroke. Risk factors, prevention and prognosis [Internet]. 2014 [Cited 2024 Jun 30]. Available from: https://www.riksstroke.org/wp-content/uploads/2014/02/Recurrent-stroke.-Risk-factors-prevention-and-prognosis.pdf
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 ยโสธรเวชสาร
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของยโสธรเวชสาร
