ปัจจัยที่มีผลต่อการป้องกันการเกิดกระดูกหักซ้ำในผู้สูงอายุหลังการรักษากระดูกสะโพกหัก: การวิเคราะห์ข้อมูลย้อนหลังในโรงพยาบาลยโสธร

บทคัดย่อ

หลักการและเหตุผล: กระดูกสะโพกหักในผู้สูงอายุเป็นปัญหาสาธารณสุขสำคัญ ผู้ป่วยที่เคยกระดูกสะโพกหักมีความเสี่ยงเกิดกระดูกหักซ้ำสูงขึ้น 2.5-3.0 เท่า ส่งผลต่ออัตราเสียชีวิตและคุณภาพชีวิตอย่างมากแม้มีหลักฐานว่ามาตรการป้องกันทุติยภูมิมีประสิทธิผล แต่โรงพยาบาลในประเทศไทยยังประสบปัญหาช่องว่างการดูแลที่สำคัญ โดยเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โรงพยาบาลยโสธรพบว่ามีผู้ป่วยเพียงร้อยละ 22.7 ที่ได้รับยาต้านโรคกระดูกพรุนหลังกระดูกสะโพกหัก ซึ่งต่ำกว่าค่าเฉลี่ยประเทศที่ร้อยละ 27.4 ประกอบกับข้อจำกัดสำคัญ คือ ไม่มีเครื่อง DEXA สำหรับตรวจความหนาแน่นกระดูก และระบบติดตามผู้ป่วยที่ยังไม่เป็นระบบปัจจุบันยังขาดการศึกษาเชิงลึกว่ามาตรการป้องกันใดมีประสิทธิผลสูงสุดและสามารถนำไปใช้ได้จริงในโรงพยาบาลทั่วไประดับทุติยภูมิ ซึ่งมีข้อจำกัดด้านทรัพยากรและต้องรองรับผู้สูงอายุจำนวนมากทั้งจากเขตเมืองและชนบทห่างไกล

วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการป้องกันภาวะกระดูกหักซ้ำในผู้ป่วยสูงอายุที่ผ่านการรักษากระดูกสะโพกหักในโรงพยาบาลยโสธร

วิธีการศึกษา: การศึกษาแบบวิเคราะห์ข้อมูลย้อนหลัง โดยทบทวนเวชระเบียนผู้ป่วยสูงอายุ (อายุ ≥ 60 ปี) ที่ได้รับการรักษากระดูกสะโพกหัก ระหว่างเดือนมกราคม 2562 ถึงธันวาคม 2565 และมีข้อมูลการติดตามการรักษาอย่างต่อเนื่องครบ 24 เดือน (สิ้นสุดการติดตาม 31 ธันวาคม 2567) จำนวนทั้งสิ้น 180 ราย วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา การวิเคราะห์แบบตัวแปรเดียวและหลายตัวแปรด้วย Logistic Regression และ Person-Time Analysis

ผลการศึกษา: อุบัติการณ์กระดูกหักซ้ำพบร้อยละ 15.6 (28 จาก 180 ราย) ในระยะเวลา 24 เดือน ปัจจัยเสี่ยงอิสระที่สำคัญ ได้แก่ ประวัติการหกล้ม (Adjusted OR = 3.21, 95% CI: 1.18-8.73, p = 0.022) อายุ ≥ 75 ปี (Adjusted OR = 2.89, 95% CI: 1.12-7.45, p = 0.028) และประวัติกระดูกหักก่อนหน้า (Adjusted OR = 2.67, 95% CI: 1.05-6.78, p = 0.039) มาตรการป้องกันที่มีประสิทธิภาพ ได้แก่ ความร่วมมือดีในการรับประทานยา (Adjusted OR = 0.24, 95% CI: 0.07-0.82, p = 0.022) ลดความเสี่ยงร้อยละ 76 การใช้ยาต้านโรคกระดูกพรุน (Adjusted OR = 0.28, 95% CI: 0.09-0.84, p = 0.023) ลดความเสี่ยงร้อยละ 72 การเข้าร่วมโปรแกรมป้องกันการหกล้ม (Adjusted OR = 0.31, 95% CI: 0.10-0.96, p = 0.041) ลดความเสี่ยงร้อยละ 69 และการมาตรวจติดตามสม่ำเสมอ (Adjusted OR = 0.35, 95% CI: 0.14-0.89, p = 0.027) ลดความเสี่ยงร้อยละ 65 การวิเคราะห์ Person-Time พบอุบัติการณ์โดยรวม 7.8 ต่อ 100 Person-Years ผู้ป่วยที่ได้รับยาต้านโรคกระดูกพรุนมีอัตราการเกิดกระดูกหักซ้ำร้อยละ 6.3 เทียบกับผู้ที่ไม่ได้รับยาร้อยละ 18.9 (Risk Difference = -12.6%, RR = 0.33, p = 0.042) อย่างไรก็ตาม พบช่องว่างสำคัญในการป้องกัน โดยมีผู้ป่วยเพียงร้อยละ 26.7 ที่ได้รับยาต้านโรคกระดูกพรุน

สรุป: การป้องกันกระดูกหักซ้ำสามารถทำได้อย่างมีประสิทธิภาพผ่านการใช้ยาต้านโรคกระดูกพรุนอย่างสม่ำเสมอ การส่งเสริมความร่วมมือของผู้ป่วย การติดตามดูแลอย่างต่อเนื่อง และการป้องกันการหกล้ม การพัฒนาระบบการดูแลแบบครบวงจรที่เหมาะสมกับบริบทของโรงพยาบาลเป็นความจำเป็นเพื่อปิดช่องว่างในการดูแลและปรับปรุงผลลัพธ์ของผู้ป่วยกลุ่มนี้